หน้า OFFSET 0 กับ -30 ของเป้าปริซึม ช่างเลือกใช้ต่างกันอย่างไร?

หน้า OFFSET 0 กับ -30 ของเป้าปริซึม ช่างเลือกใช้ต่างกันอย่างไร?”
เขียนให้อ่านง่าย เข้าใจเร็ว เหมาะสำหรับโพสต์ในเพจงานสำรวจหรือใช้สอนทีมงาน หน้า OFFSET 0 กับ -30 ของเป้าปริซึม ช่างสำรวจเลือกใช้อย่างไร? ต่างกันตรงไหน? ใช้ผิดงานมีผลอย่างไร? เมื่อใช้งานกล้อง Total Station สิ่งที่สำคัญมากแต่หลายคนมองข้ามคือ การเลือกค่า OFFSET ของเป้าปริซึมให้ถูกต้อง เพราะ OFFSET คือค่าชดเชยความลึกของปริซึมที่กล้องต้องรู้ เพื่อคำนวณระยะและพิกัดให้ถูกต้อง หากตั้งค่าผิด แม้เพียง 30 มม. ก็อาจทำให้งานคอนกรีตหรือเสาเข็ม “คลาด” จนต้องแก้งานทั้งชุดได้ ค่า OFFSET ที่พบทั่วไปคือ 0 mm และ -30 mm แล้วทำไมต้องมีสองแบบ? และใช้อย่างไรให้ถูกต้อง?

บทความนี้จะอธิบายชัดเจนแบบช่างภาคสนามเข้าใจทันที
OFFSET คืออะไร? เป็นค่าระยะระหว่าง จุดสะท้อนจริงของลำแสง EDM กับ จุดกึ่งกลางทางเรขาคณิตของปริซึม เพราะปริซึมมีความลึกต่างกัน กล้องจึงต้องรู้ว่าจุดสะท้อนอยู่ “ลึกเข้าไปเท่าไหร่” เพื่อคำนวณระยะจริงได้ถูกต้อง

ค่า OFFSET ที่พบบ่อย
0 mm → ปริซึมหน้าเรียบ / ปริซึมบางพิเศษ (บางรุ่นของ mini prism) 30 mm → ปริซึมยอดนิยมทั่วไป (standard prism) ในท้องตลาดแทบ 90% ของปริซึมทั่วไปใช้ค่า “–30 mm” 
1) เมื่อไหร่ที่ช่างเลือกใช้ OFFSET 0 mm ?
✔ ใช้กับปริซึมที่ออกแบบมาให้ “ศูนย์ชดเชย”
ปริซึมบางรุ่น เช่น Mini Prism ขนาดเล็ก ปริซึมที่เลนส์บางมาก ปริซึมที่จุดสะท้อนแทบตรงกับผิวหน้า กล้องต้องตั้ง OFFSET = 0 mm
✔ ใช้ในงานที่ต้องการความแม่นยำตำแหน่งปริซึมสูง OFFSET 0 ลดความเสี่ยงจากการอ่านค่าผิดของความลึกปริซึม เหมาะกับงาน งานโครงสร้างละเอียด งานตั้ง bolt plate งานติดตั้งเสาเหล็ก งาน align เครื่องจักร
✔ ใช้เมื่อทางผู้ผลิตระบุชัดเจน ในคู่มือปริซึมจะระบุว่า “Offset 0 mm” หรือ “No offset”

2) เมื่อไหร่ที่ช่างเลือกใช้ OFFSET -30 mm ?
✔ ใช้กับปริซึมทั่วไปที่พบในไซต์งาน 90% ปริซึมขนาดมาตรฐานส่วนใหญ่ เช่น Topcon, Nikon, Sokkia, Leica รุ่นทั่วไป จะมีค่า OFFSET อยู่ที่ –30 mm เพราะจุดสะท้อนของปริซึมอยู่ลึกเข้าไปจากหน้าเกือบ 30 มม.
✔ ใช้กับงานทั่วไปเช่น งานวางแนวถนน วางผังอาคาร ตั้งแนวคอนกรีต ตรวจสอบตำแหน่งในสนาม ยิง BM / หมุดต่าง ๆ
✔ ใช้เมื่อตัวปริซึมมี “กรอบกลม–ลึก” อย่างที่เห็นในครอบปริซึมคลาสสิก มีความลึกที่ต้องชดเชยระยะ –30 mm

ถ้าตั้ง OFFSET ผิด จะเกิดอะไรขึ้น?
ผลกระทบจะเป็น ผิดระยะทันที 30 มม.
ทำให้: จุดพิกัดคลาด 3 ซม. เสาเหล็กขึ้นไม่ตรงตำแหน่ง ตั้งแกนคานเพี้ยน ขุดหลุมฐานรากผิดจุด งานถนนเปิดแนวผิดเส้น วางแนวเสาเข็มผิดตำแหน่งหลายซม. ซึ่งถือว่า “เสียหายมาก” ในงานก่อสร้างจริง
ช่างที่ไม่เช็กค่า OFFSET ก่อนยิง ถือว่าผิดพลาดร้ายแรงในงานสำรวจ
วิธีตรวจว่า “ปริซึมที่ใช้” เป็น OFFSET เท่าไหร่?
✔ ดูสติกเกอร์บนตัวปริซึม มักจะเขียน “–30 mm” หรือ “0 mm”
✔ ดูคู่มือรุ่น ผู้ผลิตจะระบุไว้ชัดเจน
✔ ดูลักษณะปริซึมถ้าลึก มีกรอบหนา → มักเป็น –30 ถ้าหน้าบางมาก → มักเป็น 0
✔ ยิงทดสอบช่วงสั้น ๆ หากค่าระยะไม่ตรง ให้เช็ก OFFSET ทันที

 ช่างมืออาชีพต้องทำอะไรทุกครั้งก่อนใช้ปริซึม?
✔ อ่าน OFFSET ที่ปริซึม
✔ ตั้งค่า OFFSET ให้ตรงในกล้อง
✔ ยิงจุดทดสอบอย่างน้อย 1 จุด
✔ แจ้งผู้ช่วยให้รู้ว่าปริซึมที่ใช้วันนี้เป็นค่าอะไร

สรุปสุดท้าย
OFFSET คือหัวใจของความแม่นยำในการใช้ Total Station
เลือกผิด → งานเสีย
เลือกถูก → งานแม่นระดับมิลลิเมตร