การใช้งานเป้าปริซึม ร่วมกับกล้องสำรวจ กลางแดดจัด

การใช้งานเป้าปริซึม ร่วมกับกล้องสำรวจ กลางแดดจัด
การใช้งานเป้าปริซึม (Prism) ร่วมกับกล้องสำรวจ (Total Station) กลางแดดจัด เป็นสถานการณ์ที่วิศวกรและช่างสำรวจต้องเจอเป็นประจำ หลายคนอาจสงสัยว่า "ความร้อน" หรือ "แสงแดด" มีผลกระทบต่อความแม่นยำในการวัดระยะทางและการอ่านค่าหรือไม่?คำตอบคือ มีผล แต่อาจไม่ได้เกิดจากตัวปริซึมโดยตรงเพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากปัจจัยแวดล้อมที่แดดจัดสร้างขึ้น ดังนี้

1. การขยายตัวของวัสดุ (Thermal Expansion)
เมื่อเป้าปริซึมได้รับความร้อนจากแสงแดดเป็นเวลานาน วัสดุที่เป็นโครงสร้าง (เช่น อลูมิเนียม หรือพลาสติกแข็ง) จะมีการขยายตัวเล็กน้อย แม้ว่าตัวแก้วปริซึมเองจะมีการขยายตัวที่ต่ำมาก แต่หากโครงยึด (Prism Holder) ขยายตัว อาจส่งผลให้ค่า Prism Constant (ค่าแก้จุดศูนย์กลางปริซึม) คลาดเคลื่อนไปจากเดิมในระดับมิลลิเมตร ซึ่งมีผลต่องานที่ต้องการความละเอียดสูงมาก

2. ปรากฏการณ์ "Heat Shimmer" (อากาศกระเพื่อม)
นี่คือตัวการหลักที่ทำให้การอ่านค่าผิดเพี้ยน เมื่อแดดจัด พื้นดินจะร้อนและคายความร้อนออกมาทำให้อากาศเหนือพื้นดินมีความหนาแน่นไม่เท่ากัน เกิดการหักเหของแสงที่เรียกว่า Scintillation ผลกระทบ: แสงเลเซอร์จากกล้องที่ยิงไปยังปริซึมจะเกิดการส่ายหรือ "เต้น" ทำให้กล้องจับสัญญาณได้ยากขึ้น หรือค่าระยะทาง (EDM) ที่อ่านได้มีความคลาดเคลื่อน (Standard Deviation สูงขึ้น)

3. ผลต่อดัชนีหักเหของอากาศ (Refractive Index)
กล้อง Total Station คำนวณระยะทางโดยอิงจากความเร็วของแสงในอากาศ ซึ่งแปรผันตาม อุณหภูมิ (Temperature) และ ความกดอากาศ (Pressure)หากแดดจัดแต่อุณหภูมิที่ป้อนเข้ากล้องยังเป็นค่าเดิม (เช่น ตั้งค่าไว้ตอนเช้าที่ 25°C แต่ตอนเที่ยงแดดจัดพุ่งไป 38°C) กล้องจะคำนวณระยะทางผิดพลาดทันทีสูตรคำนวณ: ระยะทางที่คลาดเคลื่อนอาจอยู่ที่ประมาณ 1 ppm (1 มิลลิเมตร ต่อ 1 กิโลเมตร) ต่อการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิทุกๆ 1∘C

วิธีลดผลกระทบของแดดจัดต่อเป้าปริซึม
✔ 1) หลีกเลี่ยงการยิงผ่านพื้นร้อนจัด ถ้าเลือกได้ ยกแนวเล็งให้สูงจากพื้น หลีกเลี่ยงแนวถนนยางหรือคอนกรีตช่วงเที่ยง
✔ 2) เปลี่ยนเป็นโหมด Fine แทน Tracking โหมด Fine จะอ่านค่าช้ากว่า แต่แม่นกว่า เหมาะกับสภาพอากาศร้อนจัด
✔ 3) ใช้ร่มหรือบังแดดให้เป้าปริซึม การบังแดดตรงหน้าปริซึม ช่วยลด glare และลดอุณหภูมิผิวหน้าเป้าได้ชัดเจน
✔ 4) เช็ดหน้าปริซึมให้สะอาด ฝุ่น + แดด = แสงสะท้อนรบกวนมากขึ้น ควรเช็ดด้วยผ้าไมโครไฟเบอร์ก่อนยิงงานละเอียด
✔ 5) ยิงซ้ำและเฉลี่ยค่าในงานสำคัญ หากเป็นงานที่ต้องการความแม่นยำสูง ควรยิงซ้ำ 2–3 ครั้ง แล้วเปรียบเทียบค่า

สรุป
แสงแดดจัด มีผลต่อการอ่านค่าแน่นอน โดยเฉพาะในเรื่องของความละเอียด (Precision) หากคุณทำงานในโครงการที่ต้องการความเป๊ะระดับ 1-2 มิลลิเมตร การควบคุมอุณหภูมิและการปรับค่าแก้ (Correction) ตามสภาพอากาศจริงถือเป็นเรื่องที่ละเลยไม่ได้